«Босағамыз берік, іргелеріміз тегіс болсың»«Жауыңды жеңу – бiр басқа, жауқпас ету бiр басқа» (Күлтегiн).
Аптаның ортасында бейнеконференция арқылы өткен G20 отырысына екі әлемдік державаның, АҚШ пен Қытайдың президенттері «дәлелді себептермен» келмеді. Келесі күні ҰҚШҰ саммиті өтті, оған Армения премьер-министрі де дәлелді себеппен қатыспады. Осы екі оқиға тақырыпты өзекті етті, мен оны жұмакейсте қысқаша баяндауға тырысамын.
Тақырып – еліміздің қорғаныс қабілеті. Нашар ойластырылған пікірлерге жол бермейтін өте күрделі тақырып. Оны, олар айтқандай, іштен білу керек. Өткен білім мен тәжірибеге сүйене отырып, мен өз ойымды мұқият жеткізуге тырысамын.
Осы аптадағы екі оқиғаның елдің қорғаныс қабілетіне неліктен байланысты екені түсінікті деп ойлаймын. Бірақ мен мұны бәрібір түсіндіремін. Біріншіден, Қазақстан ҰҚШҰ-ға мүше. Екіншіден, бұл шараларға қатысқан және қатыспаған негізгі елдер – біздің көршілеріміз. Біздің «әл-ауқатымыз» олардың «көңіл-күйіне» байланысты. Сондықтан жақсы қарым-қатынастар шынайы болу үшін бізге тек жақсы қарым-қатынаста ғана емес, сонымен қатар өз қабілеттерімізге де сенімді болуымыз керек. Классикаға айналған «бейбітшілікті қаласаң, соғысқа дайындал» деген сөзбен келісе отырып, шынын айтайын: тату көршілікке біздің басты үлесіміз – қорғаныс қабілетіміз. Ол кем дегенде екі бөліктен тұрады: күшті армия және қуатты қорғаныс индустрия.
Украинадағы соғыс жаудың жеке құрамын, техникасын және инженерлік инфрақұрылымын жоюдың заманауи әдістерінің қыр-сырын анық және егжей-тегжейлі көрсетті. Соғыстың адамгершілікке жатпайтын мәні өзгерген жоқ: бейбіт тұрғындар өледі және зардап шегеді. Бірақ соғыс, өкінішке орай, әлі күнге дейін халықтар арасындағы, дәлірек айтқанда, мемлекеттер арасындағы қарым-қатынас нысандарының бірі болып қала береді. Қазіргі заманғы соғыс негізінен қашықтағы және интеллектуалды.
Қазақстанда «BATYRLAR» әскери-патриоттық орталығы құрылуда. Мен осы маңызды жоба туралы бұрын жазғанмын және оқырмандардан бастаманы қолдауды сұраған едім (https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=7462768740416677&id=100000508756942&mibextid=Nif5oz). «BATYRLAR» армияның тірегі болу, болашақ мамандарды дайындайтын «бастауыш мектеп» ретінде ғана емес, сонымен қатар еліміздегі территориялық өзін-өзі қорғау жүйесін құру бойынша тағы бір жобаның оқу-жаттығу алаңына айналудың нақты болашағы бар. Заманауи армия дрондар мен жасанды интеллект серіктестері бола алатын көптеген жастарды қажет етеді. Әрине, классикалық әскери өнердің шеберлігі керек, бірақ халық даналығы: «Білегі бар біреуінің жеңеді, білімі бар – мыңның жеңеді» дейді.
Қарапайым азаматтардың қолдауы армияны материалдық жағынан да, моральдық жағынан да нығайта түсетінін Украина мысалы көрсетеді. Украина азаматтарының қаржылық қолдауымен жүздеген дрон операторлары оқытылып, ондаған мың құрылғылар құрастырылды. Сондықтан «BATYRLAR» сайты азаматтық және әскери құрылымдардың өзара әрекеттесу үлгісін сынауға, дрондарды пайдалану шеберлігінен жарыстар өткізуге, дрондардың модельдер бойынша жарыстарды ұйымдастыруға және қосарлы мақсатты көздейтін басқа да бірқатар іс-шараларды өткізуге қолайлы.
Бұрынғы жазбамда әзірге барлығы құрылтайшылардың ынтасының арқасында жасалып жатқанын жазған болатынмын. Кәсіпкерлерге тағы да үндеу айтамын: бізге ел үшін маңызды жобаны қаржылық жағынан ғана емес, оның қалыптасуына мүдделі түрде қолдау көрсетуге дайын демеушілер қажет. Бұл жоба еліміздің қауіпсіздігі мен қорғаныс қабілетін нығайта түсетіні сөзсіз.
Елдің қару-жарақ немесе әскери техника шығаратыны сирек. Одан да аз елдерде ғылыми-зерттеу және конструкторлық орталықтар жүйесі, университеттер, кәсіпорындар мен сынақ полигондары бар өнеркәсіп кешені бар. Бұл өте қымбат және интеллектуалдық тұрғыдан өте қиын. Қазақстан екінші топқа жатады. Иә, бізде қорғаныс өнеркәсібі шын мағынасында жетіспейді. Ол кеңестік кезеңде болды және КСРО ыдырағаннан кейін аз уақыт болды. Содан кейін ол бірте-бірте жоғалып кетті. Бүгінгі күні жеке кәсіпорындар түрінде сақталған нәрсе үмітсіз ескірген, өйткені олар жасалған элементтерді жасауға арналған қару-жарақ пен әскери техниканың үлгілері ескірген. Ескі кеңестік цистерналар мен басқа техникаларды жөндеу және қалпына келтіру де өзекті емес. Мұны біз Ресей-Украина соғысы мысалында көреміз. Біз армиямызды өзіміздің әуе шабуылына қарсы қорғаныс жүйелерімен, әртүрлі кластағы және диапазондағы зымырандармен, электронды соғыс техникасымен, алыс қашықтыққа ұшатын жылжымалы артиллериямен, дәлдіктегі снарядтармен, жарылғыш заттармен, ұшқышсыз ұшатын аппараттармен, бронды техникалардың кейбір түрлерімен және басқа да көптеген құралдармен қамтамасыз етуіміз керек. Әрине, сұраныс артқан жағдайда сыртқы нарықта қажет нәрсені сатып алу үшін стандарттарды анықтау стратегиялық маңызды.
Ұжымдық қауіпсіздікке немесе халықаралық институттарға сенім артып, өзіңізге осындай ауқымды міндет қоймау, жұмсақ тілмен айтқанда, көрегендік. Мұқият талдаусыз мен атап өткен тізімнен біз әлі де аз шығара аламыз. Біз жасай алмаймыз, өйткені біз ҰҚШҰ мүшелері ретінде алдымызға ондай мақсат қоймауға мәжбүр болдық. Дегенмен, ұйымға мүше болу белгілі бір дәрежеде ауыртпалық тудыратын жеке қорғаныс қабілетінің мүдделері үшін берік қозғалуға тыйым салмайды, бірақ қос мақсаттағы өнімдерді өндіру және ҒЗТКЖ дамыту арқылы оң әсер етеді. Барлық уақытта ең жақсы технологиялық және техникалық әзірлемелер, әдетте, қосарлы қолдануды тапты және осылайша шығындарды өтеп қана қоймай, сонымен қатар пайда әкелді. Әрине, жұмысты ұйымдастыруға мүлдем басқа көзқарас қажет болады, жетекші елдердің және олардың мемлекеттік реттеуші институттарының тәжірибесін, мысалы, АҚШ-тың федералды келісім-шарт жүйесін зерттеу керек.
Мен мұндай үлкен ұзақ мерзімді міндетті шешу тәсілдерін қысқаша тұжырымдамалық сипаттауға тырыспаймын. Қорытындылай келе, мен қоғамның рөлі туралы бірнеше тезистер жазамын.
Елдің қорғаныс қабілеті ұлттық басымдық болып табылады. Ертеңгі қорғаушы-жауынгер «BATYRLAR» орталығы сияқты құрылымдарда тәрбиеленіп жатыр, соған сәйкес мәдени құрам да маңызды. Біз ата-бабаларымызды, негізінен, Отан қорғаушысы, қазақ жерін басқыншылардан азат етуші ретінде танылған ата-бабаларымызды мақтан етеміз. Сондықтан азаматтық деп аталатын факторды елемеуге болмайды. Онымен байланысты бірқатар күрделі сұрақтар бар: азаматтық нені білдіреді? Ұлт пен ұлт нені білдіреді? Этнос нені білдіреді? Елдің қорғаныс қабілеті көп жағдайда осы сұрақтарға қалай жауап беретінімізге, сондай-ақ кім өзін қалай танитынына байланысты. Бұл қазіргі әлемнің шындығы.
Бұл жұмакейс «YNTYMAQ» Республикалық партиясының ұйымдастыру комитетінің ұстанымын көрсетеді.
Баршаңызға тамаша демалыс күн тіледім. Сындарлы сын, ескертулер мен ұсыныстар қабылданады.24.11.2023.
